سنجش و ارزیابی جامع امنیت انرژی برای کشورهای عضو اوپک (opec) و سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه(oecd)، بر اساس شاخص سازی ترکیبی

امنیت انرژی امروزه ابعاد گسترده ای یافته که این امر تصمیم گیری و سیاستگذاری آتی در رابطه با انرژی را برای اغلب کشورها با مشکلی جدی مواجه ساخته است. این پژوهش با بررسی ابعاد و شاخص های امنیت انرژی به ارائه شاخص ترکیبی جامع، جهت ارزیابی امنیت انرژی در کشورهای عضو اوپک (opec) و سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه (oecd) می پردازد. ابعاد در نظرگرفته شده بر اساس جدیدترین تعریف ارائه شده از سوی سواکول(2011) انتخاب گردیدند که عبارتند از: «بعُد دسترسی به انرژی»، «بعُد تکنولوژی»، «بعُد قیمت انرژی»، «بعُد محیط زیست» و «بعُد پایداری حکومت». برای بررسی و محاسبه این ابعاد، 182 شاخص برای کشورهای (oecd) و 152 شاخص برای کشورهای (opec) درنظرگرفته شد. سپس بر اساس روش شناسی هفت مرحله-ای ارائه شده جهت ساخت شاخص های ترکیبی، رتبه بندی این دو گروه کشورها صورت گرفت. علاوه براین، رتبه بندی این دو گروه بر اساس شاخص منفرد «نسبت ذخیره به تولید (r/d) و شاخص تجمعی «هرفیندال-هیرشمن (hhi)» نیز انجام گرفت و مشخص شد که رتبه بندی انجام شده بر اساس این سه معیار، نتایج متفاوتی را ارائه می دهد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که بر اساس شاخص ترکیبی امنیت انرژی، ایران پس از عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر در جایگاه چهارم امنیت انرژی کشورهای اوپک قرار دارد و مولفه های «عرضه و تولید انرژی»، «تقاضای مکفی خارجی»، «r&d»، «تنوع سازی در تولید» از نقاط قوت کشور ایران می باشد. اما عدم توجه به مولفه هایی چون «کارایی و بهره وری انرژی»، «سرمایه گذاری» و «حکمرانی» از جوانب تهدید کننده امنیت انرژی در کشور در سال های آتی محسوب گردد. لذا با توجه به رویکرد سند چشم انداز و استراتژی تبدیل شدنِ ایران به قدرت اول منطقه، لازم است با بهبود شاخص امنیت انرژی و توجه همه جانبه به ابعاد ومولفه های دخیل در این بحث، و کاهش فاصله موجود میان ایران و کشورهای رقیب، موجبات افزایش امنیت انرژی و تبدیل شدن به قدرت اول منطقه فراهم گردد.